Gelişimde Kritik Dönem ve Gelişim Alanları KPSS

Gelişimde kritik dönem anne karnından belli bir yaş süresine kadar bizim hayatımızı önemli noktalarda etkileyen dönem olarak bilinmektedir.

Gelişim ve büyüme çocuk anne rahmine düştüğü andan itibaren başlamaktadır. Annenin beslenmesi, hareketliliği, duygu durumu, yaşı, kilosu ve hastalıkları çocuğun gelişimini etkilemektedir. Öte yandan çocuğun doğum anında geçireceği travmalar, şoklar, doğumun gerçekleşme türü ve çocuğun doğum anında maruz kaldığı diğer durumlarda yine çocuğun o andaki ve gelecekteki gelişimine büyük etki etmektedir. Son olarak ise çocuğun gelecekte ki hayatında sosyo-ekonomik hayatı, fiziksel koşulları, beslenmesi gibi koşullar gelişim ve büyüme de temel noktalara dokunmaktadır. Bunları biz doğum öncesi, doğum anında ve doğum sonrası etmenler olarak değerlendirebiliriz.  

Çocuk anne karnından 6 yaş dönemine kadar gelişiminin fiziksel, zihinsel ve sosyal açıdan hızlı bir gelişim halindedir ve okul öncesi dönem sonunda gelişiminin birçok aşamasını tamamlamış olur. Bu aşamalar tamamlanırken o süre içerisinde gelişimde kritik dönem olarak nitelendirdiğimiz dönemler vardır. Bu dönemler eğer ki sağlıklı bir şekilde atlatılmazsa çocuk kazanması gereken o kazanımdan geri kalır ve ileride tekrar bu beceriyi kazanamayabilir. Her gelişim kategorisi kendi içerisinde kritik dönemler içermektedir. Her ebeveyn ve eğitmen bu çocuğun bu dönemlerini bilmeli ve gerekli müdahaleyi zamanında yapmalıdır.

Bilişsel Gelişimde Kritik Dönem

Gelişimde kritik dönem olarak bilinen dönemlerden biri bilişsel gelişimde ki dönemlerdir. Biliş tüm insan mekanizmasının baş aktörü konumundadır. İnsan düşünmeden elini bile kaldıramaz. Bu yüzden kişinin zihin sağlığının gelişim yaşına uygun olması gerekmektedir. Bilişsel gelişim çocuğun bebeklikten itibaren çevreyi anlaması yorumlaması ve hayatın içine katılmasıdır. Piaget, Brunner, Vygotsky gibi kuramcılar bu konu hakkında yaptığı çalışmaları bizler için sunmuştur. Bilişsel gelişim aşamaları sırayla ve bir bütün halinde ilerlemektedir. Bir aşama bitmeden diğer aşamaya geçilmemektedir. Bilişsel gelişimde kritik dönem okul öncesi çağdır.

Piaget’e göre gelişimi etkileyen faktörler şu şekildedir;

• Uyum
• Yaşantı
• Olgunlaşma
• Örgütleme
• Dengeleme

Vygotsky’e göre ise;

• Bilişsel gelişimde kültürün ve sosyal çevrenin etkis,
• Yetişkin ve çocuk arasında ilişkiler
• Çocukların birbirleriyle işbirliği
• Dil öğrenme
• Çocuğun gelişimine öğretmen etkisi
• Somut yaşantılarda nesnel materyallerin kullanılması şeklindedir. Bu kuramcılar kalıtımcı ya da çevreci kuramcı olarak bilinmektedir. Çocukların bilişssel dönemde kritik zamanlarına dikkat edilmelidir.

Psikomotor Gelişimde Kritik Dönem

Gelişimde kritik dönem diyeceğimiz bir dönemde Psikomotor dönemdir. Psikomotor gelişimi etkileyen en önemli unsurlardan biri oyundur. Çocukların bu becerilerinin gelişmesi oyun ile önemli bir şekilde desteklenmektedir. Psikomotor beceriler çocuğun yaptığı ince motor ve kaba motor hareketleri kapsamaktadır. Çocuk yedi yaşına gelene kadar birçok psikomotor becerisini kazanmış olmaktadır. Okul öncesi eğitimlerde bu gelişim alanı desteklenmektedir. Çocuk yürümeye teşvik edilmeli, yedi yaşına kadar makas tutma, kalem tutma gibi beceriler kazandırılmalıdır.

Dil Gelişiminde Kritik Dönem

Dil insanlar arasında iletişimin sağlanması için kullanılan bir araçtır. Dil üzerine Piaget, Chomsky, Skinner gibi kuramcılar fikirler ve araştırmalar sunmuşlardır. Piaget dil gelişiminde en önemli etkinin düşünce olduğu söylerken, Skinner bunun çevre olduğunu belirtmiştir.

Dilin gelişiminde kritik dönem olarak ilk on yaşın ve okul öncesi (0-6 yaş) dönemin kritik dönem olduğu bilinmektedir. Çocuğun ilk çevreden duyduğu sesler, ses tekrarları, kelimeler ve sözcükler bu dönemde oluşmaktadır. Diğer gelişim alanları ile etkileşim içinde olan dil gelişimini desteklemek için gerekli materyaller sağlanmalıdır. Çocuklarla düzgün Türkçe ile konuşulmalı ve çocuksu konuşma yapılmamalıdır. Kitap okumalı okunan kitapların yorumlanması için onlara fırsat verilmelidir.

Neler Yapılmalı?

Bu gelişimde kritik dönem aşamaları aksatılmadan çocukların geleceği düşünerek onlara gerekli maddi manevi yatırımlar yapılmalıdır. Sağlıklı nesiller yetiştirmek için doğru yerlerde nokta atışları yaparak onların hayatlarını kurtarabiliriz. Çocukların tüm gelişim alanlarında sağlıklı bir gelişim göstermeleri için zengin uyaran içeren bir çevreye,  onlara rehberlik edecek yetişkinlere, potansiyellerini ortaya çıkarmalarını sağlayacak yaşam deneyimlerine ihtiyaçları bulunmaktadır